Dag 3 en 4 in Nilphamari en Rangpur

Beste lezers,

Zo, dag drie en vier zitten er alweer bijna op. Gisterochtend zijn we vertrokken naar Rangpur, een ander district in het noorden. We hebben daar een bezoek gebracht aan de lokale leprakliniek, die eigenlijk niet veel meer voorstelde dan een ruimte ter grootte van een gemiddelde studentenkamer, waar veel te veel patiënten op hun beurt wachtten om gecontroleerd te worden. Er waren enkele artsen aanwezig, die per patiënt de mate van sensitiviteitsverlies testten en de huid controleerden op lepraverschijnselen. Ik vond het shockerend te zien hoe primitief het er aan toe gaat: de patiënten zitten met een hele groep op krukjes dicht bij elkaar in een veel te kleine en benauwde ruimte, alle apperatuur en andere behandelmethoden die je in ons land vindt ontbreken, de artsen besteden slechts enkele minuten aan een patiënt met een vluchtige controle en voeren dan ook geen persoonlijk gesprek met de patiënten over hoe het met hen gaat en de patiënten hebben nauwelijks privacy: wanneer mannen zich geheel moeten ontkleden voor onderzoek van de gehele huid wordt er slechts een schermpje voor gehouden (vrouwen hebben wel de mogelijkheid naar een andere ruimte te gaan).

Na een bezoek aan deze kliniek en een lunch op een TLM kantoor die uitsluitend bestond uit traditionele zoetigheden, koekjes en cake, zijn we weer in het busje van TLM gestapt op weg naar een dorpje op het platteland. In dit dorp wonen ook enkele leprozen en tot onze verbazing worden zij volledig door dit dorp geaccepteerd. Dit is namelijk lang niet altijd het geval: op lepra rust nog steeds een stigma. Patiënten worden vaak verstoten uit hun gemeenschap en als gevolg hiervan zullen nieuwe patiënten hun ontdekking van de eerste verschijnselen van lepra vaak verbergen of ontkennen, met als gevolg té late medische zorg en daardoor blijvende verminkingen. Één van de patiënten in het dorp was een ernstig verminkte oude vrouw met stompjes aan zowel handen als voeten. Ze heeft op veel plekken geen gevoel meer, kan haar oogleden niet meer sluiten en heeft als gevolg hiervan zweren op haar hoornvlies. De bacteriële infectie is allang uitgedoofd, maar aangezien ze nooit goed behandeld zal zijn, heeft ze kenmerkende mutilaties aan de lepra overgehouden. Opvallend is dat zij nog altijd ontkent dat ze lepra heeft gehad, evenals haar broer die de zorg voor haar op zich neemt, terwijl de verschijnselen zó duidelijk zijn dat de rest van het dorp wel beter weet.

’s Avonds zijn m’n vader en ik nog even een blokje om gaan lopen. Erg grappig gezicht om te zien dat er in stalletjes hier en daar een televisie aanwezig is en dat er dan zo’n 20 man naar hetzelfde kleine schermpje zit te staren. Ze leken allemaal erg geconcentreerd te zijn, maar telkens bleken wij blanken toch interessanter te zijn en werden alle blikken op ons gericht toen we langsliepen. Na meerdere uitnodigingen om binnen te komen afgewezen te hebben, zijn we over dezelfde gevaarlijke weg teruggelopen, zonder straatverlichting en waar het verkeer in Nederland allang geen rijbewijs meer gehad zou hebben…

Even wat dingen op een rijtje die ik nog niet eerder heb vermeld:
- roggelen, neus ophalen, boeren laten, neuspeuteren en spugen in het openbaar lijken allemaal erg normaal te zijn
- Ik wordt iedere ochtend om 05.30 gewekt door een imam die vanuit zijn minaret een gebed opvoert
- Onbegrijpelijk hoe onze chauffeur overal de weg naar kan vinden zonder kaart, wegwijzers, straatnamen of ook maar iets wat je een idee geeft waar je je bevindt. Alles lijkt zo op elkaar, dat zelfs iemand met sterk richtingsgevoel totaal gedesoriënteerd zou zijn.
- Ik heb gister een olifant gezien
- Geiten lijken hier aan een lijntje te worden uitgelaten zoals wij in Nederland honden uitlaten
- Weggebruikers toeteren aan één stuk door naar elkaar, waardoor niet meer te onderscheiden valt wie naar wie toetert en waarom
- Ik heb hier welgeteld één andere blanke op straat gezien, de bevolking lijkt uitsluitend te bestaan uit Bengalen
- Het wordt hier opvallend snel en vroeg (rond half 6) donker
Vanochtend hebben we allereerst een bezoek gebracht aan de leprakliniek in Saidpur, niet ver hier vandaan. We hebben weer een aantal patiënten gezien, waaronder een opvallend vrolijke bedelaar, die z’n binnenpretjes duidelijk niet binnen kon houden. Hij leek de hele situatie zó grappig te vinden, dat je bijna vergat dat je met een patiënt te maken had. Er kwam ook een niet-lepra patiënt binnen om een door TLM voorgeschreven antibioticum op te halen. Deze patiënt, met aan haar hoest te horen een longinfectie, was ook een bedelares en zou een antibioticum niet zelf kunnen betalen (er is ook geen zorgverzekering die dit vergoed). Er is uit liefdadigheid door een staflid van TLM een recept voor antibiotica voorgeschreven, waarbij is gedaan alsof dit bedoeld was voor lepra, zodat TLM zal moeten opdraaien voor de kosten.

Na het bezoek aan deze kliniek hebben we een kijkje genomen in het reguliere ziekenhuis van Saidpur. Er was een mannen- en een vrouwenzaal, met elk 25 veel te dicht naast elkaar staande harde bedden. Erg heftig om te zien in wat voor barre omstandigheden deze mensen zich bevinden. De hygiëne is slecht en er zijn weinig voorzieningen om patiënten goed te kunnen behandelen. De angstige blikken van de patiënten, het gekrijs van babytjes op de vrouwenzaal en de sterke geur van een combinatie van urine en braaksel legden nog eens extra nadruk op de realiteit.
Ik had een gevoel van opluchting toen we uit het ziekenhuis naar buiten kwamen. Wat ik hier allemaal zie en beleef maakt veel indruk op me, enerzijds heftig en moeilijk, maar anderzijds ook erg interessant en vragend naar meer.

De volgende activiteit die op het programma stond was weer een bezoek aan een dorp met enkele patiënten. Het wel of niet geaccepteerd worden van de patiënten door mede-dorpsbewoners is van grote invloed op het gedrag van de artsen die op visite komen. Wanneer patiënten niet worden geaccepteerd of het bestaan van de ziekte wordt ontkent, moeten artsen voorzichtig en tactvol handelen tijdens hun bezoek om onrust onder de dorpelingen te voorkomen.

Na ons bezoek aan het dorp, zijn we langs een werkplaats gegaan waar prothesen en speciale slippers en sandalen voor leprozen worden gemaakt. Door gebrek aan gevoel in de voeten, kunnen kleine verwondingen bij patiënten gemakkelijk uitbreiden tot grote zweren. Het speciale schoeisel wordt op een zodanige manier gemaakt dat het de kans op verwondingen aan de voeten van patiënten verkleint.

Aan het eind van de middag zijn we met het zogenaamde ‘theater team’ op pad gegaan. Dit team, bestaande uit stafleden van TLM, gaat langs dorpen om voorlichting te geven over het kunnen herkennen van de eerste verschijnselen van lepra. Ik vond het ontzettend leuk en boeiend om hier bij te kunnen zijn. Er werd begonnen met een stukje muziek en het programma werd voortgezet met een, zo te zien/horen aan het bulderende gelach van de toeschouwers, erg grappig toneelstuk tussen een zogenaamde ‘patiënt’ en twee concurerende ‘artsen’. Ondanks dat ik er geen woord van kon verstaan, heb ik er erg van genoten. Prachtig om te zien hoe geboeid en vrolijk de Bengalen zaten te kijken en knap van het team om voorlichting over lepra op zo’n leuke manier te kunnen brengen.

Voor nu heb ik wel even genoeg geschreven. Morgen hebben we vrij en staat er niets op het programma bij TLM. De dag zal waarschijnlijk bestaan uit verder verkennen van de omgeving en wat uitrusten. Zaterdag maken we een flinke tocht verder naar het Noorden, tot aan de grens met India en zullen we twee voor ons nog onbekende districten van Bangladesh bezoeken. Hierover volgt uiteraard later meer.

Liefs,

Daphne